CÀ PHÊ

CÀ PHÊ

Cà phê là tên một chi thực vật

Họ: hiến thảo (Rubiaceae)
Tên tiếng Anh: Coffea

Hoa cà phê cùng với lan Cathley là quốc hoa của Colombia.

Cây cà phê có nguồn gốc từ châu Phi cận nhiệt đới và phía Nam châu Á. Nó là 1 cây bụi luôn xanh hoặc cây nhỏ có thể cao lên tới 6 m, cà phê vối tới 10 m. Cành thon dài, lá cuống ngắn, xanh đậm, hình oval. Mặt trên lá có màu xanh thẫm, mặt dưới xanh nhạt hơn. Chiều dài của lá khoảng 8-15 cm, rộng 4–6 cm. Rễ cây cà phê là loại rễ cọc, cắm sâu vào lòng đất từ 1 đến 2,5 m với rất nhiều rễ phụ tỏa ra xung quanh làm nhiệm vụ hút chất dinh dưỡng nuôi cây.

Hoa cà phê màu trắng, có năm cánh, thường nở thành chùm đôi hoặc chùm ba.Hoa thường nở về đêm và nở hết khoảng 4-5 giờ sáng Màu hoa và hương hoa dễ làm ta liên tưởng tới hoa nhài. Một cây cà phê trưởng thành có từ 30.000 đến 40.000 bông hoa. Tại Tây Nguyên, mùa cà phê ra hoa gắn liền với mùa khô đây. Cả khu vườn, có khi là cả "cánh rừng" cà phê nở trắng xóa với hương thơm ngào ngạt luôn làm nao lòng những người con Tây Nguyên khi đi xa.

Cà phê là loài cây tự thụ phấn, do đó gió và côn trùng có ảnh hưởng lớn tới quá trình sinh sản của cây. Sau khi thụ phấn quả sẽ phát triển trong 7 đến 9 tháng và có hình bầu dục, bề ngoài giống như quả anh đào. Trong thời gian chín, màu sắc của quả thay đổi từ xanh sang vàng rồi cuối cùng là đỏ.

CHUYỆN CỦA HOA

Theo một truyền thuyết đã được ghi lại trên giấy vào năm 1671, những người chăn dê ở Kaffa (thuộc Ethiopia ngày nay) phát hiện ra một số con dê trong đàn sau khi ăn một cành cây có hoa trắng và quả màu đỏ đã chạy nhảy không mệt mỏi cho đến tận đêm khuya. Họ bèn đem chuyện này kể với các thầy tu tại một tu viện gần đó. Khi một người chăn dê trong số đó ăn thử loại quả màu đỏ đó anh ta đã xác nhận công hiệu của nó. Sau đó các thầy tu đã đi xem xét lại khu vực ăn cỏ của bầy dê và phát hiện ra một loại cây có lá xanh thẫm và quả giống như quả anh đào. Họ uống nước ép ra từ loại quả đó và tỉnh táo cầu nguyện chuyện trò cho đến tận đêm khuya. Như vậy có thể coi rằng nhờ chính đàn dê này con người đã biết được cây cà phê.

Người ta tin rằng tỉnh Kaffa của Ethiopia chính là vùng đất khởi nguyên của cây cà phê. Từ thế kỉ thứ 9 người ta đã nói đến loại cây này ở đây. Vào thế kỉ thứ 14 những người buôn nô lệ đã mang cà phê từ Ethiopia sang vùng Ả Rập. Nhưng tới tận giữa thế kỉ thứ 15 người ta mới biết rang hạt cà phê lên và sử dụng nó làm đồ uống. Vùng Ả Rập chính là nơi trồng cà phê độc quyền. Trung tâm giao dịch cà phê là thành phố cảng Mocha, hay còn được gọi là Mokka, tức là thành phố Al Mukha thuộc Yemen ngày nay.

THƠ VỀ HOA

Hoa cà phê

Hoa cà phê thơm lắm, em ơi

Hoa cùng một điệu với hoa lài

Trắng ngà, trong ngọc, xinh mà sáng

Như miệng em cười đâu đây thôi

Hoa dạt dào thơm, mắt dạt dào

Mỗi hoa như thể một vì sao

La đà mỗi nhánh hoa chi chít

Tất cả hoà hương: sâu, rộng, cao...

Em đến đây em, đặng bốn bề

Ta cùng lạc giữa hoa cà phê

Cho sương ướt tóc, hương đầy áo

Cho trĩu hồn thơm, mới trở về

                                Xuân Diệu

                                Buôn Ma Thuột, 12/2/1979

HOA CÀ PHÊ

Trời sắp Tết hoa bung cành nở sớm

Đất ba dan lắng đọng nụ hôn đầu

Rừng bạt ngàn cà phê khoe sắc trắng

Toả hương thơm đặc quánh quyện đất nâu

Bầu trời trong tơ giăng từng cụm nắng

Hong tóc ai cho hương nhẹ lan đều

Dòng suối xanh ai đang ngồi soi bóng

Nét hoang sơ nổi bật dáng yêu kiều

Sắc xuân xanh hương cà phê thoang thoảng

Cánh môi tươi ngọt lịm thuở ban đầu

Bầy ong nhỏ mãi mê cùng hoa phấn

Góp cho đời bao giọt mật ngọt ngào

Hoa nở trắng gọi mời mùa xuân đến

Đất Tây Nguyên thêm rực rỡ sắc màu

Cồng chiêng vang khắp núi rừng buôn bản

Quyện theo cùng bao hạnh phúc lắng sâu...

                                                       Nguyễn Uyên Thu